බඹර වද දුටිමි… බිතු සිතුවම් නොදුටුවෙමි!

දවල් කෑම වෙලාවට කාර්යාලයේ කෑම මේසය වටේ රොද බදින පිරිස එක්ක එකතු වෙන එක සාමාන්‍යයෙන් මගේ පුරුද්දක් නෙමෙයි. එත් ඉඳහිට දවසක මේ කණ්ඩායමට මාත් එකතු‍ වෙනවා. පහුගිය සතියේ දවසකත් ඒ විදියට අහම්බෙන් මේ කණ්ඩායමත් එක්ක කෑම ගන්න මාත් එකතු වුණා. ලෝකයේ හැම රටකින්ම ආපු පිරිස අපේ කන්තෝරුවේ වැඩ කළත් හැමදාමත් ඔය කතා බහ ඇදිලා යන්නේ මෙලෝ රහක් නැති මාතෘකා වලට… එකිනෙකාගේ කෑම බීමවල වග විස්තරවලින් පටන් අරන් අහල පහළ තියෙන රෙස්ටෝරන්ට්වල වගතුග වලට, ඇමසෝන් අඩවියෙන් එහෙත් නැතිනම් ඊ බේ එකෙන් තමන් ගෙන්න ගත්ත උපකරණයක විස්තරවලින් පටන් අරන් අහළ පහළ සාප්පු සංකීර්ණවල විකිණෙන බඩු භාණ්ඩ ගැන ඕපාදූපවලට, බොක්සිං ඩේ එක දවසේ පාන්දර ‍ඉඳන් පෝලිමේ රැකගෙන ඉඳලා මිලදී ගත්ත උපකරණයක් ගැන විස්තර වලට‍‍.. කලින් දවසේ ඇවිදලා දහනය කරලා දාපු කැලරි ගාන… අන්තිමේ දී ඩොනල්ඩ් ට්‍රම්ප්ගේ කෙරුවාව ගැන. මේ වල්පල් අතරේ හිමිහිට ලිස්සලා යන්න හදද්දී මගේ අතේ තිබුණු පොත දැක්ක අපිත් එක්ක වැඩ කරන ඉන්දියන් ජාතික ගැහැනු ළමයෙක්ඒ ගැන මගෙන් යමක් ඇහුවා. කෙටි උත්තරයක් දීලා ගැලවෙන්න ඕන හින්දා ‘ඔයා පොත් කියවනවාද ?’ කියලා මං එයාගෙන් පෙරළා ඇහුවා.

“ පොත්…? අපොයි නැහැ ” එයා කිව්වේ හරියට සර්පයෙක් දැක්කා වගේ පස්සට ගැස්සිලා.
විවේක වෙලාවට මොනවද කරන්නේ කියලා ඇහුවම එයා මට මෙහෙම උත්තර දුන්නා.
“ අපි නිතර නිතර පාටීස් වලට යනවා. මූවීස් වලට යනවා. ” (එයයි එයාගේ සැමියායි ඉන්දියාවේ ඉඳන් කැනඩාවට සංක්‍රමණය වෙලා තියෙන්නේ අවුරුදු දෙකකට විතර කලින්)
කෑම මේසයේ හිටපු කොරියන් ජාතික තවත් මිත්‍රයෙක්  කතාවට හවුල් වෙමින් කිව්වේ පොත් පත් කියවන එක තරම් නීරස දෙයක් එයාටත් තවත් නැහැ කියලයි. පුංචි කාලයේ විභාගවලට තිබුණු සාහිත්‍ය පොත් පත්වල පොඩි කොටසක් කියෙව්වත් තමන්ට නින්ද ගිය බවක් තමයි එයත් කිව්වේ. කෑම මේසයේ හිටිය කිහිප දෙනෙක්ම ඒ අදහස අනුමත කරලා හිනාවෙද්දී මාත් ඒ හිනාවට හවුල් වුණේ කතාව මග හරින්න පහසුම උපක්‍රමය ඒක හින්දයි.

එදාම හවස රෑ කෑමෙන් පස්සේ රූපවාහිනී වැඩසටහනක් බලද්දී මේ සිද්ධිය ආපහු මතකයට ආවා. ලංකාවේ රූපවාහිනී නාළිකා නැරඹීමේ “පුරුද්දක් ” ලංකාවේදීවත් නොතිබුණත්, විවේකයක් ලැබුණු ‍මොහොතක තෝරා ගත්ත ඇතැම් වැඩසටහන් යූ ටියුබ් මාධ්යුය ඔස්සේ නැරඹීම ඉඳහිටලා කරන දෙයක්. හිත් ගත්ත කෙනෙක් ආරාධිතයෙකු විදියට සම්බන්ධ වුණු අවස්ථාවල විතරක් නරඹන ඒ වගේ එක වැඩසටහනක් තමයි ජාතික රූපවාහිනියේ “ සිහිනයකි රෑ ”. ඉතින් ඔය කියන දවසේ මේ වැඩසටහනට ඇවිත් තිබුණේ එඩ්වඩ් ජයකොඩි කියන ප්‍රතිභාපූර්ණ ගායන ශිල්පියා. වැඩසටහනේ දී ඔහු මතු කළ අපූරු කරුණු කාරණා ගොන්න අතරින් එකක් මං කලින් කී සිද්ධියට සම්බන්ධයි. තමන්ගේ දරුවා වෛද්‍යවරයෙක්, ඉංජිනේරුවෙක්, ගුරුවරයෙක් කරන්නට දෙමව්පියන් උත්සාහ ගත්තත් ඒ දරුවා “හොඳ ”වෛද්‍යවරයෙක්, “හොඳ ”ඉංජිනේරුවෙක්, “හොඳ ” ගුරුවරයෙක් කරන්න මහන්සි වෙන්න කියන පණිවිඩය තමයි එඩ්වඩ් මතුකළේ. මේ “හොඳ ” කියන කාරණාව එන්නේ සෞන්දර්ය කලාවට තියෙන බැඳීමත් එක්කයි කියන කරුණ ඉස්මතු කරපු එඩ්වඩ්, විභාග පසු පස්සේම දරුවන් පන්නන්නට මහන්සි නොවී සෞන්දර්ය කලාවටත් දරුවාව යොමු කරවන්න කියන පණිවිඩය මතක් කළා.
ඔහු මතුකළ කාරණය හැබෑම සත්‍යයක්. අද අපිට ඕන තරම් වෛද්‍යවරු ඉන්නවා, ඒත් කරුණාව හදවතේ ඉතිරි වෙලා තියෙන්නේ අත‍ළොස්සකගේ විතරයි. ඕන තරම් ඉංජිනේරුවො ඉන්නවා, ඒත් මනුස්සකම ගෑවිලා තියෙන්නේ බොහොම ටික‍ දෙනාටයි. ගුරුවරු ඕන තරම්, ඒත් පෞරුෂත්වයක් තියෙන්නේ සුළුතරයකට විතරයි. (ලංකාවේ දේශපාලකයො ගැන නම් කතා කරන එක කාලය කා දැමීමක්, සෞන්දර්යය පිහිටන්න තරම් ඔළුවක් ජන්මයෙන්ම එයාලට පිහිටලා නැහැනේ). ඇත්තටම කියනවා නම් “හොඳ ” සොල්දාදුවෙක් පවා බිහිවෙන්නේ හිත ඇතුළේ සංවේදිකමත් ගෑවිලා තිබුණොත් තමයි. යුද්ධයකට සහභාගී වෙච්ච පමණින්, මිනිහෙක් මරා දැමීමෙන් පමණක් කෙනෙක් රණවිරුවෙක්වත්, විමුක්තිකාමියෙක්වත් වෙන්නේ නැහැ. මේ නිසා තමයි එක සැරයක් චේගුවේරා ප්‍රකාශ කළේ සැබෑ විමුක්තිකාමියෙක් වෙන්න නම් මලක සුවඳ විතරක් නෙමෙයි මලක මෙළෙකත් හඳුන ගන්න පුළුවන් වෙන්න ඕනේ කියලා.
උසස් සංගීතයක් රස විඳින්න, උසස් පොතක් කියවන්න, උසස් කලා කෘතියක් රසවිඳින්න හැමෝටම පුළුවන් කමක් නැති එක ඇත්ත. ඒත් ඒකට හුරුවෙන්න පුළුවන් නම් සමාජය යහපත් තැනක් වීම කෙසේ වුණත් අඩුම තරමින් තමන්ගේ ජීවිතයට පෞරුෂත්වයක් එක් කරගන්නවත් කෙනෙකුට පුළුවන් වෙනවා. දේශපාලකයන්ගේ විතරක් නෙමෙයි තමන් ඇසුරු කරන , තමන් වටා ඉන්න කාගේවත් අදහස් උදහස්වල වහලෙක් නොවී තමන්ගේම පෞරුෂයක් ගොඩ නගා ගන්න පුළුවන් වෙනවා. උසස් සාහිත්ය් කෘතියක් රස විඳින්නට, උසස් සංගීතයක් රස විඳින්නට තරම් හැකියාවක් තියෙන කෙනෙක් දේශපාලනිකවවත්, මතවාදීවවත් පහසුවෙන් ගොදුරු කරගන්නට පුළුවන් කමක් නැහැ කියන කාරණාව තහවුරු කරලා ලෝකය පුරාම සරසවි වලින් කරපු පර්යේෂණ පත්‍රිකා අන්තර්ජාලයේ දකින්නට පුළුවන්. ඒකට හේතුව එවැනි කෙනෙක් වැඩෙන්නේ ඇඟපතින්, බඩ කඳින් විතරක් නෙමෙයි, විචාර බුද්ධියත් එක්ක නිසයි. මෙතැනදී පැහැදිලි කර ගන්න ඕන කරන කාරණයක් තියෙනවා. ඒ බුද්ධියත්, විචාර බුද්ධියත් කියන කාරණා දෙක. පොත පත පාඩම් කරලා, තමන්ගේ විෂයට ප්‍රවීණයෙක් වෙලා කෙනෙකුට බුද්ධිය වර්ධනය කරගන්න පුළුවන්. ආචාර්යවරු, මහාචාර්යවරු බවට පත්වෙන්න පුළුවන්. ඒත් විචාර බුද්ධිය කියන්නේ ඊට වඩා හාත්පසින්ම වෙනස් දේකට. සරලවම කියනවා නම් ඇසූ පිරූ තැන් ඇත්තෙකුට. ඒ කියන්නේ පොත පත කියැවීමෙන් වගේම ජීවිත පන්නරය ඔස්සේ තමන් ලත් දැනුම ජීවිතයට ගලපා ගන්න පුළුවන් කෙනෙකුට. ඒ නිසා උපාධියක් තිබූ පමණින්, ආචාර්ය මහාචාර්ය ධුරයක් දැරූ පමණින් කෙනෙකු තුළ විචාර බුද්ධිය පිහිටන්නේ නැහැ. (විචාර බුද්ධිය ගිලිහිලා ගිය ඒ වගේ ආචාර්ය මහාචාර්යවරු, කලාකාරයො චන්ද කාලෙදි අපේ රටේ අහුරු ගණනින් දැකගන්න පුළුවන්, පත්තර පිටුවක් බැලුවාම. තමන් කඩේ යන මොකක් හෝ දේශපාලන පක්ෂයකට ඡන්දය දෙන්න කියලා කිසිම හිරිකිතයක් නැතිව තමන්ගේ අස්සන ගහන්නේ අන්න ඒ වගේ පිරිස තමයි)
පොත පත කියවන කෙනෙකු තුළ ගොඩ නැගෙන පෞරුෂත්වය නිසා එවැනි කෙනෙකු පාලනය කරන්න තවත් කෙනෙකුට අමාරුයි. පොත පත කියවන සමාජයක් තමන්ගේ දේශපාලන අතකොළු කරගන්නට රටක පාලකයන්ට බැහැ. ඒ නිසාම පොත පත ඇසුරු කරන පිරිස, දේශපාලන යදම්වලින් බැඳිලා ඒ යදම් වලට ආදරය කරන වහල්ලු බවට පත්වෙන්නේ නැහැ. දේශපාලකයන් වෙනුවෙන් වාද විවාද කරන වහල්ලු බවට තමන් පත් නොවන නිසාම ඒ අයගේ මනස නිදහස්. ඒකට හේතුව දේශපාලකයන්ගේ එහෙමත් නැතිනම් සමාජයේ වෙනත් මතවාදී නායකයන්ගේ බරින් තමන්ගේ ඔළුව නිදහස් වෙලා තියෙන නිසා නිදහසේ යමක් දකින්නට, නිදහසේ හිතන්නට, නිදහසේ තීරණ ගන්නට තමන්ට පුළුවන් වෙන නිසයි.
මේ කාරණාව බුදුදහමේ සූත්‍රයකින් විස්තර කෙරෙනවා. කණුවක ගැටගහලා තියෙන සුනඛයෙකුට නිදහසේ සැරිසරන්නට පුළුවන් තමන් බැඳ දමා තියෙන ලණුවේ දිගට විතරයි. මේ නිසා බල්ලාගේ මුළු ලෝකයම, කණුව වටා තියෙන ඒ ලණුවේ පරිධියේ දිග විතරයි. ඒ නිසා තමන් හිරවෙලා ඉන්න මේ සීමාව ඇතුළේ ඉඳන් වාද විවාද කරන්නේ ලණුවෙන් පිට ලෝකය ගැන කිසිම අවබෝධයක් තමන්ට නැති නිසයි. හරියට අපි ඔය දේශපාලකයන්ගේ කෙරුවාව ගැන වාද විවාද කරනවා වගේ. බුදු දහමේ මේ කරුණ විස්තර කරන්නේ තමන්ට තමන්වත් අයිති නැති ලෝකයක, තණ්හාව නැමැති වරපටින් බැඳිලා ඉන්න තාක් විමුක්තියක් ලබන්න බැහැ කියන කාරණාව බොහොම ගැඹුරින් විස්තර කරන්න. ඒත් මේ උදාහරණයම අපේ මාතෘකාවට අදාළව කතා කළොත් අපිත් ඇත්තෙන්ම මේ බල්ලාට සමානයි. වෙනසකට ඇත්තේ අපි එකිනෙකාගේ ලණුවල දිග ප්‍රමාණයන් වෙනස් වීම විතරයි. බොහොම පොත පත කියවන පිරිසට පුළුවන් පහසුවෙන්ම ඒ ලණුව දිගු කරගන්න. ඒ නිසා තමන්ට අඩු පරිධියේ කැරකෙන පිරිසට ඔබ්බට ගිහින් හිතන්න එයාලට පුළුවන්. ෆේස් බුක් මාධ්‍යය ඔස්සේ තම තමන්ගේ මතවාද වෙනුවෙන් යුද වදින. ඒ වගේම එකිනෙකා හමුවුණාම තම තමන්ගේ දේශපාලකයන් වෙනුවෙන් වාද විවාද කරන මට්ටමට කෙනෙකු පත් වෙන්නේ මේ අවබෝධය නැති වුණාමයි. ඒත් තමන් කාගේ හෝ දේශපාලන කුළුණක ගැටගහපු සුනඛයෙක් නේද කියන කාරණාව තේරුම් ගන්න එකත් ඒ තරම්ම ලේසි පහසු දෙයක් නෙමෙයි. ඒකට හේතුව ලණුව ලෙහා ගන්න කලින් අඩුම තරමින් තමන් කණුවක බැඳලා ඉන්න බවවත් තේරුම් ගන්න තරම් වැටහීමක් තමන්ට තියෙන්න ඕන නිසයි.
මෙතැනදී තවත් කරුණක් ඉස්මතු වෙනවා. කලින් කිව්ව සිදුවීමේ දී එඩ්වඩ් මතු කළා වගේම හොඳ ගීතයක්‍, හොඳ සිනමා පටයක්, හොඳ පොතක් කියන්නේ මොකක්ද කියන එක. ඒකට නම් නිර්වචනයක් නැහැ. මේ “හොඳ ” කියන කාරණාව තම තමන්ගේ බුද්ධි මට්ටම්, තම තමන්ගේ රුචි අරුචිකම් මත වෙනස් වෙන දෙයක්. ඒත් ඒක මේ විදියේ උදාහරණයකින් පැහැදිලි කරන්න පුළුවන්. ඔබ සීගිරිය කඳු මුදුනට නැගලා තියෙනවා නම්, සිගීරියේ ආකෘතියක් නරඹලා ඒ විදියේ මිහිරක් ලබන්න ඔබට බැහැ. ඒකට හේතුව පර්වතය මුදුනට ගියාම අත්විදින්න පුළුවන් ඒ මිහිරියාව ඔබ දැනටමත් අත් විඳලා තියෙන නිසා. ඔබ විශිෂ්ට මට්ටමේ (විශිෂ්ට කියන එකත් මෙතැනදී සාපේක්ෂයි) පොත පත කියවන්න පුරුදු පුහුණු වෙච්ච කෙනෙක් නම් මල් පොත් වලින් සතුටක් ලබන්නට ඔබට හැකියාක් නැත්තෙත් ඒ වගේම තමයි. ඒත් ඔබ සීගිරියට යනවා කියලා සීගිරි බිතු සිතුවම්වත්, සිගීරි පර්වතය මුදුනටවත් නොයා, සිංහ පාදය ළඟින් හැරිලා, බඹර වද විතරක් බලලා එනවා නම්…? ඔබ කියවන පොත පත තීරණය කළ යුත්තේත් අන්න ඒ ප්‍රශ්නයට ඔබ දෙන පිළිතුර අනුව තමයි. එකම හොරු නඩයකට රට පාලනය කරන්නට ඉඩ දෙන අපේ ඡන්දදායකයනුත්, ඒ හොරු නඩය වෙනුවෙන් වාද විවාදවල පැටලෙන පිරිසත් සීගිරිය නොදැක බඹර වද නරඹලා එන පිරිස වගේ තමයි. තමන්ට ළං වෙන්නවත් බැරි පර්වත මුදුනක තමයි යථාර්ථය තියෙන්නේ. ඒ යථාර්ථය දකින්න නම් තමන්ගේ මානසික වහල් භාවයෙන් මිදෙන්න ඕනේ. ඒ කියන්නේ තමන් බැඳපු ලණු පට ලෙහා ගන්න ඕනේ.
සිරුර නිරෝගීව තියාගන්න ව්යාමයාම කරනවා වගේම මනස නිරවුල්ව තියාගන්න නම් පොත් පත් කියවන්න, එහෙමත් නැතිනම් අඩුම තරමින් උසස් රසාස්වාදයක් දෙන සංගීතයක්වත් ශ්රවවනය කරන්න ඕනේ. ‘ ඔබේ මිතුරන් කවුදැයි කියන්න, මා ඔබ කවුදැයි කියන්නම් කියලා ’ කවුරුන් හෝ ප්‍රකාශ කරලා තියෙනවා. ඒ වගේම තමයි ඔබ කියවන පොත පත අනුව ඔබ කවුරුන්ද කියන එක තීරණය වේවි. සමහර පොත් පත් සුදුසු වෙන්නේ හපලා රස විඳලා ගිලලා දාන්න විතරයි, එත් හපලා හැම අංශුවක්ම සිරුරට දිරවා ගන්න ඕන කරන පොත පතත් තියෙනවා (Some books should be tasted, some devoured, but only a few should be chewed and digested thoroughly) කියලා ඉංග්‍රීසි චින්තකයෙකු වෙච්ච ෆ්රැන්සිස් බේකන් වරක් කිව්වා. ඒ විදියේ හපලා දිරවාගන්න ඕන කරන වර්ගයේ පොතක් කියවද්දී ඒක ඔබේ ජීවිතයේත් පරිච්ඡේදයක් බවට පත්වේවි. ඒ පොතේ චරිත ඔබේ ජීවිතයේ දී එදිනෙදා හමුවන චරිත බවට පත්වේවි. පොතෙන් මතු කෙරෙන සබදතා ඔබේ ජීවිතයේ අත්දැකීම් බවට පත්වේවි. ඔබේ හිත් ගත්ත පොතක් කියැවීමෙන් පස්සේ ඒ පොතේ කොයියම්ම හෝ කොටසක් ඔබේ ජීවිත කාලය පුරාම ඔබත් එක්ක එකට රැදේවි. මේ අමතර අත්දැකීම් ගොන්න නිසාම ඔබ, ඔබේ වයසට වඩා ජීවිත පරිඥානයෙන් මුහුකුරා යාවි. ඒකට තමයි නිර්මාණාත්මක කියැවීම කියලා කියන්නේ. (නිර්මාණාත්මක ලේඛනය වගේම නිර්මාණාත්මත කියැවීමක් කියලා දේකුත් තියෙන බව අමතක කරන්න එපා).

පොත් පත් කියවන්නා තමන්ගේ මරණයට පෙර අවුරුදු දහසක් ජීවත් වුණත්, පොත පත නොකියවන්නා ජීවත් වෙන්නේ එක දවසයි කියලා (A reader lives a thousand lives before he dies, The man who never reads lives only one) ඇමරිකානු ලේඛක ජෝර්ජ් මාර්ටින් කීවේ ඔය කියන විදියේ ජීවිත පරිඥානය ගැනයි.
තම තමන්ගේ ජීවිතවල තියෙන මානසික කුණු කන්දල් ගෙනැවිත් අතහැරලා දාන්න සමහරුන් පුරුදු වෙලා ඉන්න ෆේස් බුක් සමාජ ජාලයේ පොත් පත් කියවන අයගේ එකතුවක් තියෙනවා. මේ එකතුවේ ඉන්න ඇතැම් අය තමන්ගේ පොත් රාක්කයේ, එහෙමත් නැතිනම් තමන් මිලදී ගත්ත පොත්පත් හැමෝටම පේන්න ප්‍රදර්ශනය කරන එක දැන් විලාසිතාවක් වෙලා. (තමන් කියවන පොත පත හැමෝටම පෙන්න පෙන්න ඉන්න එකත් එක්තරා ආකාරයක ප්‍රදර්ශන කාමයක්). මේ විදියේ ඡායාරූප අතරේ එක්තරා විශේෂ ඡායාරූපයක් පහුගිය දවසක මට දකින්නට ලැබුණා. මේ ඡායාරූපයේත් තිබුණේ තමන් මිලදී ගත්ත පොත් ටිකක් තමයි, ඒත් ඒ පොත් ටිකට යටින් තිබුණු සටහන හරිම අපූරුයි. තමන් පොත් පත් කියවන්නට පුරුදු වෙලා හිටිය කෙනෙකු නොවුණත්, පොත් පත් කියවන අය අතරේ ගැවසෙද්දී ඒ අය තුළ තිබුණු දැනීම ගැන තමන් පුදුම වුණු බවත්, ඒ නිසාම පොත පත කියන්නට තමනුත් පුරුදු වුණු බවත්, පොත් පත් කියවන්නට පුරුදු වූ මේ කෙටි කාලය තුළදී පවා ජීවිතය ගැන තමා මෙතෙක් නොදුටු බොහෝ දේ අවබෝධ කරගත් බවත් ඒ සටහනේ සටහන් වෙලා තිබුණා. තමන් ඒ ඡායාරූපය පළ කළේ පොත පත කියවන්නට තමා ලත් ඒ ජීවිත පාඩමට උපහාරයක් වෙනුවෙන් බවයි ඒ තැනැත්තා සටහන් කර තිබුණේ. දහස් ගණනින් මුදල් ගෙවා තමන් මිලදී ගත්ත පොත් පත් ප්‍රදර්ශනය කරන හීනමාන මානසිකත්වයක් ඇති දහසකුත් ඡායාරූප අතර ඒ තැනැත්තාගේ සටහන හිතට බොහොම කාවදින දෙයක්. ඒ වගේම සත්‍යයක්.
පොතපත කියැවීමෙන් ලබා ගන්න පුළුවන් පරිචය වෙනත් දේකට සම කරන්න හරිම අමාරුයි. ඒත් ඒකෙන් අදහස් වෙන්නේ සුපර්මෑන් ගැන පොතක් කියවලා තමන්ටත් පියාඹන්න පුළුවන් කියනවා වගේ සරල අදහසක් නෙමෙයි. ජීවිත පරිඥානය පුළුල් වීම ගැනයි ඒකෙන් අදහස් වෙන්නේ. ඒ වගේ කෙනෙක් මතුපිටින් තැන්පත්, ඒත් එයාගේ මනස හරිම ප්‍රබලයි. එහෙම කිව්වේ ස්ටීවන් කිං කියන ජනප්‍රිය ඇමරිකානු ලේඛකයා. (Quiet people have the loudest minds).
එක්තරා දවසක මට අහම්බෙන් හමුවුණා විශේෂඥ වෛද්‍යවරයෙක්. මැදි වයසේ හිටපු වෛද්‍යවරයා මං ලංකාවේ කියලා දැනගත්ත මොහොතේම මගෙන් ඇහුවේ ඒ වෙනකොට අලුතින්ම නිකුත් වෙලා තිබුණු කැනේඩියානු ශ්‍රී ලාංකික ලේඛකයෙකු වෙන මයිකල් ඔන්ඩච්චිගේ Cat’s Table කියන පොත මං කියවලා තියෙනවා ද කියන එකයි. (වාසනාවකට වගේ ඒ වෙනකොට මං ඒ පොත කියවලා තිබුණා) ලංකාවේ තොරතුරු, ලාංකිය ජන ජීවිතය විතරක් නෙමෙයි අපේ සංස්කෘතික හැසිරීම් රටා ගැන පවා බොහොමයක් දේවල් එයා මාත් එක්ක කතා කරපු විදියට, එයා ලංකාවේ සංචාරය කරලා තියෙනවාද කියලා මං ඇහුවත්, වෛද්‍යවරයා මට කිව්වේ තමන් ඒ සියල්ල දැනගත්තේ පොත් පත් කියැවීමෙන් කියලයි. (ඒත් ලාංකීය සම්භවයක් ඇති ලෝක ප්‍රකට ලේඛකයන් දෙදෙනෙකු; මයිකල් ඔන්ඩච්චි සහ ෂ්‍යාම් සෙල්වදුරෙයි කැනඩාවේ ඉහළම ලේඛකයන් අතර වැජඹෙන බව කැනඩාවේ ජීවත් වෙන ලාංකිකයන්ගෙන් අතළොස්සක්වත් දන්නේ නැහැ).
ඇත්තටම කියනවා නම් උසස් සංගීතයක් රස විඳීමෙන්, උසස් පොතක් කියැවීමෙන් ලැබෙන තෘප්තිය විස්තර කරන්නට කිසිම භාෂාවක වචන සමත් වෙන්නේ නැහැ. ඒ විදියට ජීවිත කාලය පුරාවටම කම්පනයක් ඇති කළ පොතක් තමයි අවුරුදු ගණනාවකට පෙර පුංචි කාලයේ දී කියවපු “ ගැහැනුන් දෙදෙනෙක් ” කියන පරිවර්තන පොත. මේ පොතේ ඉංග්‍රීසි පිටපත බොහොම මෑතකදී ආපහු කියෙව්වේ අවුරුදු ගණනාවක් ගිහිල්ලත් ඒ කම්පනය හිතේ රැඳිලා තිබුණු නිසයි. (ඉංග්‍රීසි පිටපත තරමක් විශාල එකක් නිසා, සිංහලෙන් පළ වුණේ සම්පූර්ණ පරිවර්තනය ද කියන එක හරියටම දන්නේ නැහැ). අල්බර්ටා මොරාවියා ඉතාලි බසින් ලියපු Two Women කියන මේ කතාව යුද්ධයක තියෙන සැහැසිකම, ම්ලේච්ඡකම, ජීවිත උඩු යටිකුරු කරන ආකාරය විස්තර කරන්නේ අම්මෙක් සහ දුවෙක් කියන චරිත දෙකක් විතරක්ම උපයෝගී කරගෙන, පුදුමාකාරව සිත කම්පා කරන විදියට.
පුරාණ පොළොන්නරු රාජධානිය පදනම් කරගෙන බ්‍රිතාන්‍යයේත්, ඇමරිකාවේත් අවුරුදු දෙකකට කලින් එකවර ප්‍රකාශයට පත් කෙරුණු River of Ink කියන පොතත් කියවලා නිම වෙච්ච සැනින් ඇති වෙච්ච කම්පනය, ආස්වාදය වචනයකට ගොනු කරන්නට බැහැ. ඒක පුදුමාකාර අත්දැකීමක්. ඒ වගේම ඒ ආස්වාදය, ඒ කම්පනය මුළු ජීවිත කාලය පුරාම බැඳිලා තියෙන දෙයක්. (මේ පොතේ සිංහල පරිවර්තනයක් ළඟදීම නිකුත් වෙනවා). මේ නවකතාවට පදනම් වෙලා තියෙන්නේ කාලිංග මාඝ පොළොන්නරුව ආක්‍රමණය කළ 1215 කියන යුගය. අපේ රට ආක්‍රමණය කරපු හැම ආක්‍රමණිකයෙක්ම මූලික අවධානය යොමු කළේ අපේ සම්පත් සූරාගෙන ඒවා තමන්ගේ රටට ගෙනියන්න. ඒත් කාලිංග මාඝ ඒ හැම ආක්‍රමණිකයෙකුටම වඩා වෙනස්. එයාට ඕන වුණා දේශීය සංස්කෘතිය, බෞද්ධ සදාචාරය මුළුමනින්ම මුලිනුපුටලා දාන්න. (පෟතුගීසි, ලන්දේසි, ඉංග්‍රීසි කියන ආක්‍රමණිකයන් අතිනුත් මේ දේ සිද්ධ වුණත් එයාලගේ වැඩිම අවධානයක් යොමු වුණේ අපේ සම්පත් කොල්ලකාගෙන තමන්ගේ රටවල්වලට ගෙනියන්න. ඒ නිසා තමයි අපේ පෞරාණික පොත් පත්, පෞරාණික ධන නිධාන ලන්ඩන් කෞතුකාරයේ මිසක් කොළඹ කටුගෙයි දකින්න නැත්තේ). දේශීය සභ්‍යත්වය, බෞද්ධ සදාචාරය විනාස කරලා දාන්න කාලිංග මාඝ යොදා ගත්ත අවිය තමයි පන්සල් වෙහෙර විහාර වල තිබුණු සියලුම පොත්පත්, වගේම සාමාන්යත මිනිස්සු අතරත් ගැවසුණු සියලු පොත් පත් විනාශ කරලා ගිනිබත් කරලා දාපු එක. (මේ නවකතාවේ ඒක ඉතාම අපූරුවට විස්තර කරනවා). ඒ වගේම මාඝගේ දෙවිවරුන් වුණේ දකුණු ඉන්දියාවේ දෙවිවරුන් නිසා ඒ කාලයේ පොළොන්නරුවේ තිබුණු හින්දු සංස්කෘතියට පවා එයා වෛර කළා. රටක සංස්කෘතිය පෙරළා දාන්න නම් පහසුම දේ රටේ ජනතාවගේ ගෞරවාදරයට පාත්‍ර වූ පොත් පත් විනාශ කිරීම බව ඒ ඈත අතීතයේ දී පවා කාලිංග මාඝ දැනගෙන හිටියා. මේ කාරණාව අද දවසට ගැලපුවාම ගන්න පුළුවන් දේ තමයි අද දවසේ සංස්කෘතියක් විනාශ කරන්න පොත් පත් ගිනි තියන්නම ඕනේ නැහැ. පොත් පත් නොකියවන ජනතාවක් බිහිකළාම හොඳටෝම ඇති. පොත් පත් නොකියවන පරපුරක් බිහිවීමේ පල විපාක අද අපි හොඳටම අත් විඳිනවා. පාර්ලිමේන්තුවේ ඉන්න බාගෙට බාගයක් සාමාන්‍ය පෙළ සමත් නැහැ කියන ප්‍රසිද්ධ කාරණාවම ඇතිනේ රටේ තත්ත්වය ගැන හිතාගන්න. ‘අද දවසේ කියවන්නා, හෙට දවසේ නායකයා’ (Today a reader, tomorrow a leader) කියලා ඇමරිකානු සමාජ ක්‍රියාකාරිනියක් වුණු මාග්‍රට් ෆුලර් වරක් ප්‍රකාශ කළා. ඒ වගේම තමන් ඉගෙන ගත්ත හැම දෙයක්ම තමන් ලබා ගත්තේ පොත් පත්වලින් කියලා ඒබ්‍රහම් ලින්කන් ප්‍රකාශ කළා. ඒත් මේ කියමන අපේ රටට ගැලපුවොත් නම් ‘අද දවසේ තක්කඩියා, හෙට දවසේ පාලකයා’ කියලා විතරමයි කියන්නට පුළුවන්.
මේ වෙලාවෙදි මතක් වෙනවා බොහොම ඉස්සර පුංචි කාලයේ දී කියවපු ගී ද මෝපසාන්ගේ කෙටි කතාවක්. කතාවේ නම මතක නැහැ. ඒත් කතාව ගලා ගෙන යන්නේ කාත් කවුරුවත් නැතිව හුදෙකලා වෙච්ච චරිතයක් ගැන. හැම අතකින්ම පීඩනයට පත් වෙලා ඉන්න මේ තැනැත්තා, තමන් ජීවත් වෙන සමාජයෙන් මිදිලා හිරේට ගියොත් කිසියම් සැනසීමක් ලැබේවි කියලා හිතලා, පොලිසියට අහුවෙන්න හිතාගෙනම සුළු සුළු හොරකම්, සුළු සුළු සිද්ධීන්වලට පැටලෙනවා. ඒත් ඒ හැම උත්සාහයක්ම ව්‍යර්ථ වෙලා ගිහින් අන්තිමේදී වෙහෙසට පත්වෙලා ගහක් යට ඉඳගෙන ඉන්න කොට අසල්වැසි මන්දිරයකින් සංගීත නාදයක් ඇහෙනවා. මේ සංගීතය එයාව කොයි තරම් දුරට මුදු මොළොක් කරලා, හිතේ තිබුණු සියලු අසහනකාරී හැඟීම් තුරන් කරලා දැම්මාද කියනවා නම් ඒ සංගීතය රස විඳීමෙන්ම පමණක් එයා වෙනස්ම තැනැත්තෙක් බවට පත්වෙන්නට හිතා ගන්නවා. (ඒත් අවාසනාවකට වගේ යහපත් මිනිහෙක් බවට පරිවර්තනය වුණු ඒ තැනැත්තාව අන්තිමේ දී පොලිස් අත්අඩංගුවට පත් වෙන්නේ සංගීත නාදය ගලාගෙන ආව මන්දිරය කොල්ල කන්නට උත්සාහයක නිරත වුණා කියලා සැක කරලයි).
ටික කාලයකට කලින් සම්මාන පිට සම්මාන ලබමින් අතිශයන්ම ජනප්‍රිය වෙච්ච The Reader කියන සිනමා පටයට පාදක වුණේ මේ විදියට පොත් පත් කියවන්න සැබෑ ආසාවෙන් පසුවුණු, ඒත් නාසි හමුදාවේ හිටපු අපකීර්තිමත් කාන්තාවක් ගැන. සැබෑ සිදුවීම් පෙළක් පදනම් කරගෙන නිර්මාණය වුණු මේ අති විශිෂ්ට සිනමා පටයේ සිටින ඒ කාන්තාව යුදෙව්වන් සිය දහස් ගාණකට වධ හිංසා පමුණුවන්නට මුල් තැනක් ගත්ත අපකීර්තිමත් චරිතයක් වුණත්, ඇය පොත් පත් කියවන්න ‍නොතිත් ආසාවෙන් පසුවුණු ගැහැනියක්. ඒත් පොත් පත් කියවන්නට අකුරු නොදන්නාකම නිසාම ළාබාල තරු‍ණයෙකුට ලිංගික අල්ලස් දෙමින් ඇය විශ්ව සාහිත්‍යයේ විශිෂ්ට කෘතින් ඔහු ලවා තමාට කියවා ගන්නවා.
උසස් සංගීතයෙන්, උසස් පොත පතකින් එහෙමත් නැතිනම් සරලව කියනවා නම් රස වින්දනය කියන කාරණාව තමන්ගේ හිත තුළ වගා කරගැනීම තුළින් ජීවිතය වෙනස් කරගත්ත මිනිස්සු ඉතිහාසය පුරා වගේම වර්තමානයේත් ඕනෑ තරම් හමුවෙනවා. බෞද්ධ සාහිත්‍යයේ දැක්වෙන විදියට ඉදලකින් අපූරු රටාවකට අමදලා තියෙන විහාර මළුවේ, ඒ අපූරු රටාව ගැන මෙනෙහි කිරීමෙන් පමණක්ම එක්තරා හිමිනමක් රහත් භාවයට පත්වෙනවා. ගැමි ළියකගේ ගොයම් කවියක මිහිර විඳීමෙන් ඒ කෙත් යාය අසලින් වඩිමින් හිටිය හිමිවරු රහත් භාවයට පත් වූ හැටි බෞද්ධ කෘතිවල සඳහන් වෙනවා.
ඒත් රසවින්දනය කියන එක කාටවත් දෙන්න පුළුවන් දෙයක් නෙමෙයි. ඒත් තමන් තුළ රස වින්දනය ගැන පුංචි හරි හැඟීමක් තියෙනවා නම් ඒක දියුණු කරගන්න තමන්ටම පුළුවන්. බටහිර රටවල බොහොමක් සරසවිවල රස වින්දනය ගැන වගේම නිර්මාණාත්මක ලේඛනය ගැන උපාධි පාඨමාලා තියෙනවා. රස වින්දනය, ලේඛන කලාව තමන් තුළ පිහිටලා තියෙන කෙනෙකුට මේ පාඨමාලාවලින් ඇත්තටම උපරිම ඵල නෙලා ගන්න පුළුවන්.
පොත් පත් කියවන්න ඇතැම් අය අකමැති වෙන්න බලපාන හේතු ගැන අපූරු තොරුතුරු විවිධාකාර පර්යේෂණ මගින් එළිදරවු වෙලා තියෙනවා. ඒකට මූලිකම හේතුවක් තමයි පුංචි කාලයේ දී පොත් පත් කියැවීමේ පරිසරයක් තමන්ට අහිමි වීම. ඒ වගේම රස වින්දනය කියන කාරණාව නිසියාකාරව ළමා වියේදී නොලැබීමත් ඒකට හේතුවක් කියලා පර්යේෂකයන් පෙන්වලා දෙනවා. ඒත් තමන් වැඩිහිටියන් බවට පත් වූ පසුව ඒ අභියෝග සිය උත්සාහයෙන් ජය ගන්න පුළුවන් වුණත්, මොට වෙලා ගිය රස වින්දනය මුවහත් කරගන්න උවමනාවකුත් තියෙන්න ඕන බවයි පර්යේෂකයන් කියන්නේ. ඒ වගේම තමන් තුළ ඇති අදහස් මතවාද වෙනස් වෙනවාට බයෙනුත් පොත් පත් කියැවීමෙන් වැළකෙන පිරිසක් ඉන්න බව පර්යේෂකයක් පෙන්වා දෙනවා. ඒක වෙන කොයි රටකට කෙසේ වෙතත් දූපත් වාසී අපිට නම් පැහැදිලි ඇත්තක්. තමන්ගේ අදහස් මතවාද වෙනස් කරගන්නට තරම් විවෘත මානසිකත්වයක් තියෙන මිනිස්සු ඉන්නවා නම් එකම හොරු තක්කඩි රැළක් විවිධාකාර පක්ෂවලින් හැමදාමත් පාර්ලිමේන්තුවට රිංගන්න පුළුවන් පරිසරයක් නිර්මාණය වෙන්නේ නැහැනේ.
පොත් පත් කියවන්න තමන්ට වෙලාවක් නැහැ කියන කාරණාව නම් කිසිසේත්ම පිළිගන්න පුළුවන් දෙයක් නෙමෙයි. තමන්ගේ කාලයෙන් මිනිත්තු පහළොවක් එහෙමත් නැතිනම් පැය භාගයක් පොතක් කියවන්නට වෙන් කරගන්න බැරි තරමට අපි කවුරුත් කාර්යබහුල නැහැ. ලෝකයේ ප්‍රබලම රාජ්‍ය නායකයන් පවා පොත් පත් කියවනවා විතරක් නෙමෙයි, පොත පත ලියන එකත් කරනවා. ඇමරිකාවේ හිටපු ජනාධිපති බැරැක් ඔබාමා පවා බොහොම පොත පත කියවපු කෙනෙක් වගේම තමන්ගේ තනතුර දරද්දීම ළමා පොත් පවා රචනා කරපු කෙනෙක්.
මුළු ලෝකයේම කෝටිපතියන් අතර ඉදිරියෙන්ම ඉන්න වොරන් බුෆේ (Warren Buffet) කියන්නේ තමන් හැමදාම දවසේ සෑහෙන වෙලාවක් නිසංසලව වාඩි වෙලා කියවන්නත්, කියවපු දේ මෙනෙහි කරන්නත් පුරුදු වෙලා ඉන්නවා කියලයි. “මං ආදරය කරන්නේ ඒ විදියට ගත කරන ජීවිතයකට නිසයි මං එහෙම කරන්නේ ” කියලා ඔහු කියනවා. පොත් පත් කියවන්න දැඩිව ඇළුම් කරන ඔහු දවසකට පැය පහක්වත් පොත් පත් කියවන්න වෙලාව වෙන් කරගන්නවා කියලයි ඔහු කියන්නේ.

ඒ වගේම Microsoft සමාගමේ නිර්මාතෘ, ලොව ධන කුවේරයන් අතර ඉහළින්ම ඉන්න බිල් ගේට්ස් කියන්නේ තමන් අද මේ තත්ත්වය ඇවිත් තියෙන්නේ පුංචි කාලයේ ඉඳන්ම කියවන්න පුරුදු පුහුණු වෙච්ච හින්දා කියලයි. බිල් ගේට්ස් නිව්යෝර්ක් ටයිම්ස් පුවත්පතට කරපු සම්මුඛ සාකච්ඡාවක දී හෙළි කළේ තමන් වසරකට අඩුම තරමින් පොත් පනහක්වත් කියවනවා කියලයි. ලෝක ප්‍රකට ඇපල් සමාගමේ නිර්මාතෘ ස්ටීව් ජොබ්ස් තමන්ගේ ජීවිත කතාව විවරණය කරමින් ලිවුව පොත මිලියන ගණනින් අලෙවි වුණා.
ඒ විතරක් නෙමෙයි කාලය කන මෙවලමක් විදියට අපිම පත් කරගෙන තියෙන ෆේස්බුක් නිර්මාතෘ, ලොව ළාබාලතම කෝටිපතියා වන මාර්ක් සකර්බර්ග් පවා පොත් පත්වලට දැඩිව ඇළුම් කරන පුද්ගලයෙක්. බිල් ගෙට්ස් එක්ක මාර්ක් සකර්බර්ග් එකතු වෙලා හැම දෙනාටම කියවන්න නිර්දේශ කරපු පොත් පත්වල ලැයිස්තුවක් පවා අන්තර්ජාලයේ තියෙනවා. ජංගම දුරකථනයට එබීගෙන උදේට බීපු තේ කෝප්පය, දවල්ට කාපු බත් පිඟාන, රෑට ගිය පාටිය, කන්තෝරුවේ වැඩ කරන හැටි, අලුතින්ම ගත්ත වාහනය ගැන පිංතූර හැමෝටම පේන්න ප්රමදර්ශනය කරන ගමන්, එක ගෙයි එක වහළ යට ඉන්න අඹුසැමියන්ට ආදරෙයි කියන්න, එකිනෙකාට සුභ උපන්දිනයක් ප්රාෙර්ථනා කරගන්න පවා මුහුණු පොතට ගිහින් කිසිම තේරුමක් නැතිව අපි පැය ගණනක් නිකරුණේ කාලය මරා දාද්දී ඒ මෙවලම නිර්මාණය කරපු මාර්ක්, පැත්තකට වෙලා නිවීහැනහිල්ලේ පොතක් පතක් කියවනවා. මුහුණු පොත හරහා අපි එකිනෙකාගේ ඕපාදූප තලු මරමින් නිකමුන් බවට පත්වෙද්දී, මාර්ක් පොත පත හරහා තමන්ගේ ජීවිත පරිඥානය පුළුල් කරගන්නවා.
මේ වගේ උදාහරණ කියන්න ගියොත් නිමාවක් නැහැ. බැරැක් ඔබාමා, වොරන් බුෆේ, මාර්ක් සකර්බර්ග්, බිල් ගේට්ස්ලාට තමන්ගේ අති මහත් රාජකාරී කටයුතු මැද්දේ නිදහසේ පොතක් කියවලා රස විඳින්න වෙලාව හොයා ගන්න පුළුවන් නම් අපිටත් ඒකට බැරි කමක් නැහැ. ඒත් ඒකට පුරුද්දක් එහෙමත් නැතිනම් පොතක් පතක් රස විඳින්න උවමනාවකුත් තියෙන්න ඕනේ.
කොහොම වුණත් පොතක් පතක් රස විඳින්න හැමෝටම බැරිවීම ගැන පර්යේෂකයන් තවත් අපූරු කරුණු කාරණා කිහිපයක් එළි කරනවා. මේ විදියේ පර්යේෂණ කණ්ඩායමකට නායකත්වය දුන්නු එක් පර්යේෂකයෙක් මෙහෙම කියනවා, “ කතාන්දර වලට අපි හැමෝම ආසයි. කතාන්දර කියවන්න කෙනෙක් අකැමැතියි කියන්නේ තාමත් එයාට ගැලපෙන කතාව හොයා ගන්න බැරි වෙලා කියන එකයි. එහෙමත් නැතිනම් එයාට ගැලපෙන පොත තාමත් එයාගේ අතට පත්වෙලා නැහැ කියන එකයි ”.
ඒත් මීට සම්පූර්ණයෙන්ම වෙනස් කතාවක් තවත් එක් පර්යේෂණ කණ්ඩායමක් කෙටියෙන් මෙහෙම විස්තර කරනවා.
“ හැමෝම චීස් වලට ආස නැහැ… ඒ ඇයි…? පොත් පත් කියවීමත් ඒ වගේ තමයි ”.