මොකටද කිරි – කන්න කැකිරි

“කොළඹට කිරි – අපිට කැකිරි” කියන සටන් පාඨය ලංකාවේ අපිට කාලාන්තරයක් පුරා බොහොම හුරු පුරුදු සටන් පාඨයක්. මේ සටන් පාඨයට පදනම් වෙලා තියෙන්නේ සමාජ විෂමතාව. ඒ කියන්නේ තෝරා ගත්ත එක්තරා කණ්ඩායමකට ඉහළින්ම සැළකීමත්, අනෙක් කොටස නොසලකා හැරීමත් කියන කාරණාව. මෙතැනදී කිරි ලැබෙන පිරිස තමයි ඉහළ සැළකුම් ලබන පිරිස. ඒකට හේතුව කිරි ලැබෙන්නේ කෙනෙකුට ඉහළින්ම සළකන්න ඕන වුණාම හින්දා. මේ කියන අදහස ලෝකයේ වෙනත් ඕනෑම රටකට කොයි තරම් අදාළ වුණත්, මින් ඉදිරියට කැනඩාවට නම් වලංගු නැහැ. ඒකට හේතුව කිරි වලට වඩා කැකිරි ගුණයි කියන කාරණාව කැනේඩියානු රජය නිල වශයෙන්ම පිළි අරගෙන තියෙන හින්දා.

කිරි කියන්නේ අනාදිමත් කාලයක ඉදන් හෝමෝ සේපියන්ස් කියන මේ මානව වර්ගයාගේ ආහාර වේලට අනිවාර්යයෙන්ම එකතු වෙච්ච “වැදගත්ම” පෝෂණ පදාර්ථයක්. මවුකිරි වලින් බැහැර වුණාට පස්සේ අතදරුවාගේ ඉදන් මහල්ලා දක්වා හැම දෙනාගේම ආහාර වේලට නැතිවම බැරි පෝෂණ සංඝටකයක් විදියට තමයි කිරි මේ වෙනකල්ම සැලකුවේ. කිරි වල පෝෂණ ගුණය ගැන මෑත කාලයේ දී වෛද්‍යවරුන් අතර විවිධාකාර වාද විවාද ඇති වුණත්, ලෝකයේ හැම රටකම වගේ සමබර/සමබල ආහාර වේලේ නැතිවම බැරි පෝෂණ පදාර්ථයක් විදියටයි කිරි සැලකුවේ.

සියවස් ගණනාවක් පුරාම ලෝකයේ විවිධාකාර ජාතීන අතර අඛණ්ඩව පැවතගෙන ආපු මේ තත්ත්වය මුලුමනින්ම උඩු යටිකුරු කරමින් කැනේඩියානු රජය එක රැයෙන්ම ඉතාම රැඩිකල් තීරණයක් ඊයේ පෙරේදා ප්‍රකාශයට පත් කළා. එක රැයෙන් මේ තීරණය ප්‍රකාශයට පත් කළත් මේ රැඩිකල් තීරණය පිටිපස්සේ තියෙන්නේ අවුරුදු ගණනාවක පර්යේෂණ දාමයක ප්‍රතිඵලයක්. ඒ වගේම අවුරුදු ගණනාවක් පුරා ක්ෂේත්‍ර ගණනාවක මිනිසුන් සමග සිදු කළ සංවාදවල ප්‍රතිඵලයක්. ඒ තමයි කැනේඩියානු රජයේ නිල රාජ්‍ය ආයතනය වන හේල්ත් කැනඩා (Health Canada) නිල වශයෙන් නිකුත් කළ සමබර ආහාර වේලෙන් කිරි මුලුමනින්ම අයින් කරලා ඒ වෙනුවට වතුර ආදේශ කිරීම. අඩුම තරමින් පළතුරු යුෂ පවා (fruit juice) මේ ආහාර වේලෙන් ඉවත් කර තියෙනවා. පොදුවේ ගත්තම සීනි එකතු වෙන සියලුම වර්ගයේ බීම හෝ පානයන් වෙනුවට වතුර පමණක්ම භාවිතයට ගන්න කියන එකයි රජය ඉල්ලා හිටින්නේ.

ලෝකයේ ඉතාම පිරිසිදු දියර කිරි නිෂ්පාදනය කරන රටක් වගේම, කිරි නිෂ්පාදනය ආර්ථිකයේ බොහොම ස්ථිරසාර කර්මාන්තයක් වෙච්ච කැනඩාව කිරි වෙනුවට හැකි තරම් වතුර බොන්නට පුරුදු වෙන්න කියලා තමන්ගේ ජනතාවගෙන් ඉල්ලා සිටීම අතිශයින්ම රැඩිකල් තීරණයක් වගේම සම්ප්‍රදායික සිතිවිලි රටාව මුලුමනින්ම උඩු යටිකුරු කර දැමීමක්. රටක පුරවැසියන්ගේ දෛනික ආහාර රටාව මේ විදියට උඩු යටිකුරු කරපු කිසිම අවස්ථාවක් මෑත කාලයේ ලෝකයේ අහන්නට ලැබුණේ නැහැ. රටක් – ජාතියක් විදියට කිරි වෙනුවට වතුර බොන්න පුරුදු වෙන්නට කියලා නිල වශයෙන්ම තමන්ගේ පුරවැසියන්ගෙන් ඉල්ලා හිටපු වෙනත් රටක් තියෙනවා ද කියන කාරණාව අන්තර්ජාලයේ සෙව්වත් එහෙම වෙනත් රටක් හොයා ගන්න ලැබුණේ නැහැ.

 

 

කැනේඩියානු රජය නිකුත් කළ අලුත්ම සමබර ආහාර වේලට අයිති ලැයිස්තුව අනුව මේ විදියේ බරපතල වෙනස්කමක් සිද්ධ වුණේ “කිරි වෙනුවට වතුර”  (beverage of choice) කියන සංකල්පය විතරක්ම නෙමෙයි. අපේ කෑම පිඟානෙන් භාගකම තියෙන්නට ඕනේ එළවළු සහ පළතුරු පමණයි කියන කාරණාව මේ අලුත්ම නිර්දේශයෙන් අවධාරණය කරනවා. පිඟානේ ඉතිරි භාගයෙන් අඩක් ඒ කියන්නේ පිඟානෙන් හතරෙන් පංගුවක් පිෂ්ඨය තියෙන කෑමත් ඉතිරි හතරෙන් පංගුව ප්‍රෝටීන් අඩංගු ආහාරත් අන්තර්ගත වෙන්නට ඕනේ කියලයි රජය නිර්දේශ කරන්නේ. ප්‍රෝටීන් අඩංගු ආහාර අතරිනුත් මස් මාලු පුලුවන් තරම් අඩු කරන්නට කියලයි ඔවුන් නිර්දේශ කරන්නේ. මස් මාලු වෙනුවට ප්‍රෝටීන් සපිරි සෝයා වගේ ශාකමය ආහාර යොදා ගන්නට කියන එක බොහොම තදින් අවධාරණය කරනවා. කෙටියෙන්ම කියනවා නම් තමන්ගේ ආහාර වේලෙන් සත්ව ආහාර අයින් කරලා තමන්ගේ කෑම පිගාන ශාකමය ආහාර වලටම සීමා කරගන්න උත්සාහ ගන්න කියන එකයි මේ අලුත්ම අහාර නිර්දේශයෙන් අවධාරණය කරන්නේ. ලෝකයේ සෑම රටකම තියෙන නිල සමබර ආහාර වගු හැම දෙයටම වඩා අතිශයින්ම විප්ලවකාරී, ඒ වගේම ඒ සියලු රටවල ආහාර වගු වලින් පැහැදිලිවම වෙනස්ව ගිය සැලැස්මක් තමයි කැනේඩියානු රජය මේ ඉදිරිපත් කරලා තියෙන්නේ. කැනේඩියානු රජයේ නව ආහාර නිර්දේශය සමස්තයක් විදියට ගත්තම ඒකෙන් අවධාරණය කරන කරුණු තුනක් තියෙනවා. ශාක ආහාර අනුභව කිරීම, වතුර පානයට පෙළඹීම සහ නිවසේ පිළියෙල කරගත් ආහාර කෑමට ගැනීම (eating plants, drinking water and cooking at home) කියන කාරණා තුන. වෝටර්ලූ සරසවියේ සෞඛ්‍ය අධ්‍යයන අංශයේ මහාචාර්ය ඩේවිඩ් හැමන්ඩ් පෙන්වා දෙන විදියට මේ ආහාර නිර්දේශය මග පෙන්වන්නේ ජාතියක් විදියට කැනේඩියානුවන් මසින් මාලුවෙන් තොර ශාක භක්ෂක ආහාර වේලකට (vegetarian or vegan) යොමු කිරීමයි.

කැනේඩියානු රජය නිර්දේශ කරපු මේ ආහාර වේල ගැන මේ වෙන කොට ලෝකය පුරාම විසිරිලා පැතිරිලා ඉන්න, ආහාර විශේෂඥයන්, ජීව විද්‍යාඥයන්, පරිසර විද්‍යාඥයන්, සමාජ විද්‍යාඥයන් වගේ විවිධාකාර අංශවල විද්වතුන්ගේ විශේෂ අවධානයකට යොමු වෙලා තියෙනවා. ඒ හැම අංශයකින්ම වගේ මේ ආහාර වට්ටෝරුව සම්බන්ධයෙන් මතුවෙලා තියෙන්නේ ප්‍රසාදයක් මිසක් විරෝධාකල්පයක් නෙමෙයි. මේ ආහාර සැලැස්ම බොහොම එඩිතර පියවරක් විදියටයි ඔවුන් සළක්නේ. වියදම අතින් ගත්තත් මස්, මාළු, කිරි වලට වැයවෙන අධික මුදල වෙනුවට තමන්ට දරන්නට පුලුවන් විදියට එළවලු, පළතුරු ආහාරයට ගන්න කෙනෙකුට අමාරුවක් නැහැ. අනෙක් අතට ජීව විද්‍යාඥයන් පෙන්වා දෙන විදියට මේ ආහාර වට්ටෝරුව භාවිතයට ගන්න පෙළඹෙනවා නම් බිලියන ගණනක සත්ව ජීවිතවල පණ රැකෙනවා. ඒකට හේතුව අද වෙනකොට ලෝකය පුරාම කුකුළන්, ගවයන්, ඌරන්, බැටළුවන් වගේ සතුන් බෝ කරන “ගොවිපළ ” (Farms) ඒ කාර්යයේ නිරත වෙන්නේ මස් පිණිසම නිසයි. මේ නිසා මේවා සැබෑ වශයෙන්ම හිට්ලර්ගේ අවුට්ස්විට්ස් කඳවුර (Auschwitz)වගේ මරණයට පෙර සත්ව ජීවිත ගබඩා කර තබන සත්ව වධකාගාර මිසක් කෘෂිකාර්මික යුගයේ දකින්නට ලැබුණු ආකාරයේ සැබෑ සත්ව ගොවිපළවල් නෙමෙයි.

මේ කාර්යයටම සෘජුවම අදාළ නොවුණත් මේ සටහන ලියැවෙද්දී මෑතකදී  Yuval Noah Harariගේ  Homo Deus කියන පොතෙන් මතු කරන අදහසක් මතකයට නැගෙනවා. යුවාල් පෙන්වා දෙන විදියට අද අප මේ ජීවත් වෙන සමස්ත පෘථිවියේ විශාල සතුන්ගේ සත්ව ගහණයේ බර (Global Biomass of Large Animals) දිහා සංඛ්‍යාත්මකව බැලුවොත් මේ මුලු මිහිතලයේම මානව සංහතියේ ඒ කියන්නේ මිනිස් වර්ගයාගේ බර ටොන් දශ ලක්ෂ තුන්සියයයි. කැලෑවල වාසය කරන විශාල සත්තුන්ගේ බර ටොන් දශ ලක්ෂ සියයයි. ඒත් ගෙවල්වල සුරතලයට ඇති කරන සත්තුන්ගේ සමස්ත ජීව බර මේ මිහිතලයේ ඉන්න මිනිස්සුන්ගෙයි, වන සතුන්ගේ බරට වඩා බොහොම වැඩියි. ඒ කියන්නේ ටොන් දශ ලක්ෂ හත් සියයයි. ඒකට හේතුව ඔබේ නිවසේ හුරතලයට ඇති කරන බලු පැටියා හෝ පූස් පැටියා නිර්මාණය කෙරෙන්නේ ස්වාභාවික ජීව විද්‍යාත්මක ක්‍රියාවලියේ ප්‍රතිඵලයකට වඩා හෝමෝ සේපියන්ස්ගේ හුදු විනෝදය පිණිසම සත්ව අභිජනන මධ්‍යස්ථාන (breeding centers) වලින් බිහිකරන තවත් එක් නිෂ්පාදන භාණ්ඩයක් විදියට වීම නිසයි. මානව දයාව, සත්ව අවිහිංසාව කියන සංකල්ප මේ කාර්යයට අදාළම නැහැ. ඉල්ලුම වැඩිවන තරමටම මේ අභිජනන මධ්‍යස්ථාන වලින් බිහිකරන බලු පැටවුන්ගේ ප්‍රමාණයත් වැඩියි. ඉල්ලුමට සැපයුම… මැක්ඩොනල්ඩ්ස් අවන්හලින් චිකන් බර්ගර් නිපදවෙනවා හා සමානයි. (කෙනෙකුට හිතෙන්නට පුලුවන් එහෙනම් සුරතල් සතෙකු ඇති ඇති කිරීම වරදක්ද කියලා… නැහැ, ඔබට සුරතල් සතෙකු උවමනා නම් අභිජනන මධ්‍යස්ථාන වලට ඒ කියන්නේ Breeding Centers වලට නොයා රැකවරණය ඇවැසි වූ සතුන් සැබෑ ලෙසින්ම සුරැකීමේ අරමුණින් පිහිටුවා තිබෙන මධ්‍යස්ථාන එහෙමත් නැතිනම් Adoption Centers වලින් ඒ අවශ්‍යතාව ඉටුකරගන්නට කියලයි මේ අංශය වෙනුවෙන් ක්‍රියාත්මක වන සංවිධාන පෙන්වා දෙන්නේ).

යුවාල් පෙන්වා දෙන විදියට අද වෙනකොට ජර්මනියේ විතරක් ගෙවල්වල සුරතලයට ඇති කරන බලු පැටවුන්ගේ සංඛ්‍යාව දශ ලක්ෂ පහයි. මුලු ලෝකයේ සියලුම වනාන්නරවල ඉන්න නරියන් හෝ වෘකයන්ගේ සංඛ්‍යාව ලක්ෂ දෙකයි. ඒත් මේ මිහිතලය පුරා ගෙවල්වල සුරතලයට ඇති කරන බල්ලන්ගේ සංඛ්‍යාව දශ ලක්ෂ හාර සියයකට වැඩියි. මේ මුලු මිහිතලයේම විහිදිලා විසිරිලා ඉන්න සිංහයන්ගේ සංඛ්‍යාව හතළිස් දහසයි. ඒත් ගෙවල්වල සුරතලයට ඇති කරන පූසන්ගේ සංඛ්‍යාව දශ ලක්ෂ හය සියයකට වැඩියි. ඒ වගේම ගොවිපළවල්වල හැදෙන හරකුන්ගේ සංඛ්‍යාව බිලියන 1.5යි. මුලු ලෝකයේම ඉන්න පෙන්ගුවින්ලාගේ සංඛ්‍යාව දශ ලක්ෂ පනහක් වෙද්දී, කුකුළන්ගේ සංඛ්‍යාව බිලියන දෙකකට ආසන්නයි. ඔහු තමන්ගේ පොතින් පෙන්වා දෙන ආකාරයට 2009 වසරේ දී මස් හා බිත්තර පිණිස විතරක් යුරෝපයේ පමණක්ම අලුතින් බිහිකරපු කුකුළන්ගේ සංඛ්‍යාව බිලියන දෙකකට ආසන්නයි.

ඉතින් මේ විදියට ලෝකයේ ජෛව විවිධත්ව අතිශයින්ම වේගයෙන් වෙනස් වෙලා යන මොහොතක ලෝකයේ දෙවැනි විශාලතම රාජ්‍ය්‍ය වන කැනඩාව මේ විදියේ ආහාර වට්ටෝරුවක් තමන්ගේ පුරවැසියන්ට නිර්දේශ කිරීම ජෛව විද්‍යාත්මකව වගේම ලෝකයේ මේ වනවිට බරපතලම ගැටලුවක් බවට පත්වෙලා තියෙන ගෝලීය උණුසුම සැලකිය යුතු විදියට පාලනය කිරීමට දැවැන්ත රුකුලක් බවයි ජීව විද්‍යාඥයන්ගේ වගේම පරිසර විද්‍යාඥයන්ගේත් මතය.

කැනේඩියානු රජය නිල වශයෙන් නිකුත් කළ කැනේඩියානුවන්ගේ නිල ආහාර වට්ටෝරුව පාසල් විෂය නිර්දේශයට ඇතුළත් කිරීම දැනටමත් සිද්ධ වෙලා ඉවරයි. ඒ වගේම ඒ වෙනුවෙන් ජනතාව දැනුවත් කිරීමේ වැඩපිළවෙළත් රජයේ අනුග්‍රහය ඇතිව දැන් පටන් අරන්.

කැනේඩියානු රජයේ මේ තීරණයට විරෝධතා හා දැඩි විවේචනත් එල්ල වෙලා තියෙනවා. විය යුතු පරිදිම ඒ විවේචන එල්ල වෙලා තියෙන්නේ කැනඩාවේ ගොවිපළවල්, සත්ව අභිජනන මධ්‍යස්ථාන පවත්වාගෙන යන අංශ වලින්. දියර කිරි නිෂ්පාදනය බොහොම සරුවට කර්මාන්තයක් විදියට පවත්වා ගෙන යන කැනඩාවේ කිරි ගොවීන් මේ අලුත් නිර්දේශයට තමන්ගේ විරෝධය එල්ල කරලා තියෙනවා. ඒ වගේම ලෝකයේ අතිශය රසවත් හා ඉහළම ගුණාත්මක බවින් පිරිපුන් හරක් මස් නිෂ්පාදනය කරන කලාපයක් විදියට ප්‍රසිද්ධියක් උසුලන කැනඩාවේ ඇල්බර්ටා ප්‍රාන්තයේ සත්ව ගොවීනුත් මේ සම්බන්ධයෙන් තමන්ගේ විරෝධය පළ කරලා තියෙනවා. මේ සියලු විරෝධතාවන්ට රජයේ නිල තීරණය දැනුම් දෙමින් කැනේඩියානු රජයේ සෞඛ්‍ය ඇමැතිවරිය වන Ginette Petitpas Taylor මෙහෙම උත්තරයක් ප්‍රකාශ කරලා තිබුණා: “මේ ආහාර වට්ටෝරුව සකස් කළේ ලෝකයේ විශිෂ්ටතම විද්‍යාඥයන්, වෛද්‍යවරුන් හා ඉහළ වෘත්තිකයන්ගේ නිර්දේශ මතයි. කැනේඩියානුවන්ට මස්, මාලු, කිරි කන්න බොන්න එපා කියලා අපි කියන්නේ නැහැ. ඒත් ඔබට නිරෝගී යහපත් සෞඛයයක් අවශ්‍ය නම් ඒ වෙනුවෙන් සුදුසු විකල්ප ඕනෑ තරම් අපි වටේ තියෙනවා. එවැනි යහපත් ජීවන තත්ත්වයක් ගොඩ නගා ගන්නට ඔබට විශ්වාසය තැබිය හැකි සරල හා පහසු නිර්දේශයක් කැනේඩියානුවන් විදියට ඔබට උරුම විය යුතුයි.” ජාතීන් විශාල ගණනකගේ සාමුහික එකතුවක් වන කැනඩාවේ බොහොමයක් ජාතීන්ගේ ප්‍රධාන ආහාර වේලට මස් මාලු අත්‍යවශ්‍ය අංගයක් නොවන බවත් සෞඛ්‍ය ඇමතිවරිය පෙන්වලා දෙනවා.

රටක ජනතාව ආහාරයට ගත යුත්තේ රටේ පාලකයන් නිර්දේශ කරන ආහාර වට්ටෝරුවක්ද? ඒක කොයි තරම් දුරකට යුක්ති සහගතද? කෙනෙකුට හිතෙන්නටට පුලුවන්. මේ ගැන හොදම පිළිතුරක් වෝටර්ලූ සරසවියේ සෞඛ්‍ය අධ්‍යයන අංශය භාර මහාචාර්ය ඩේවිඩ් හැමන්ඩ් (David Hammond, a professor in the school of public health at the University of Waterloo) ලබා දීලා තිබුණා.

“තවත් අවුරුදු සියයක කාලයක් පර්යේෂණවල නිරත වෙලා නිර්දේශ කරන්න ලැබුණත් අපිට මීට වඩා වෙනස් ආහාර නිර්දේශයක් නම් කරන්න බැරි වේවි. ඒ කියන්නේ අපි පුරුදු වෙන්න ඕනේ එළවුළු, පළතුරු තව තවත් ආහාරයට ගන්නවා වගේම කලින් නැවත සකස් කරපු කෑම බීම සීමා කරලා සීනි තියෙන පානයන්ගෙන් ඈත් වෙන එක තමයි”(“Even if we had the advantage of another century of research,” he said, “we’re probably going to be recommending the same thing, which is that we should eat more fruits and vegetables, limit processed foods and don’t drink too much sugar.”)

පෙනිසියුලාවේ සරසවිය (University of Pennsylvania) රටවල් 80ක් පුරා විවිධාකාර අංශ එහෙමත් නැතිනම් පරිමිතීන් 75 ක් (80 countries on 75 different metrics) ඇසුරින් 2019 වසරේ දී අලුතින්ම නිකුත් කළ පර්යේෂණ වාර්තාවට අනුව ලෝකයේ ඉහළම ජීවන තත්ත්වයක් ඇති රටවල් අතර මුල්ම ස්ථානය පිට පිටම හතර වැනි වතාවටත් හිමිකරගෙන තියෙන්නේ කැනඩාවයි. මේකට හේතුව විදියට ඒ පර්යේෂණය අවධාරණය කරන මූලිකම කාරණා දෙකක් තියෙනවා. දේශපාලනිකව රටේ ඇති ස්ථාවරත්වය එක් කාරණාවක්. අනෙක් කාරණාව රටේ පොදු ජනතාව තුළ ස්ථාපිත වී ඇති දැනුවත් භාවය (Public awareness). සරලවම කියනවා නම් ජාතියක් සතු ප්‍රබලම අවිය වහල්භාවයෙන් අත් මිදීම කියන එකයි. ඒ කියන්නේ වහල් අදහස් වලින් නිවහල් වීම ජාතියක් විදියට නිරෝගී වෙන්නට විතරක් නෙමෙයි තමන්ගේ පෞද්ගලික නිරෝගී කමටත් බලපානවා කියන එකයි. ජාතීන් හාර සිය පණහකට වැඩි ගණනක් සිටින කැනඩාවට මේ කාර්යය ජය ගන්නට පුලුවන් වුණා නම් ජාතීන් දෙක තුනක් ඉන්න රටක් ගැන කවර කතාද?